Diabły, szatany, biesy...Czarownice,
wiedźmy, strzygi...Jakby ich nie nazwać - zawsze wzbudzały emocje i przerażały
ludzi, towarzysząc im od wieków.
Książka Bohdana Baranowskiego Pożegnanie z Diabłem i
Czarownicą to 19 lat pracy badawczej i badań terenowych. Jednak zanim przejdę
do rozprawiania się na temat zawartości tej książki, warto zaznaczyć, iż jest
to pozycja akademicka o charakterze popularnonaukowym. Osoby, które spodziewały
się lekkiego języka i stylu rodem z książek fantasy, w tej pozycji tego nie
znajdą. Nie ma tu fabuły ani bohaterów. To książka dla osób łaknących wiedzy, a
przede wszystkim pasjonatów wierzeń słowiańskich.
Autor podchodzi do tematu bardzo poważnie. Ogrom
wiedzy, którą stara się nam przekazać, wywołuje respekt wobec jego osoby, tym
samym ukazując, jak bardzo jest skrupulatny w swoich badaniach. Odwołuje się do
XIX-wiecznych prac etnograficznych, źródeł historycznych, literatury pięknej
oraz przede wszystkim do własnych badań terenowych. Dla wielu taka ilość
informacji oraz dość obszerne akapity mogą okazać się przeszkodą nie do
pokonania, jednak nie warto się z tego powodu zrażać do tej pozycji. Książka
napisana jest bardzo dynamicznie, a autor płynnie przechodzi z tematu na temat.
Nie brakuje tu barwnych powiedzeń, przyśpiewek, przesądów oraz autentycznych
historii, w które uwikłane były czarownice i diabły.
Nie można jednak oprzeć się wrażeniu, że autor do
tematu swoich badań podchodzi bardzo sceptycznie. Może się to nie spodobać
osobom, które pokładają wiele wiary w dawne wierzenia, a niekiedy dalej je
praktykują mimo nieprzychylnej opinii wielu osób. Czytelnik w dużym stopniu
zmuszony jest przyznać rację interpretacjom autora ze względu na już wcześniej
wspomnianą skrupulatność oraz próbę dekonstrukcji ludowych wierzeń w celu
tytułowego pożegnania diabła, oraz czarownicy.
Książka rozpoczyna się od opisu źródeł prześladowań i
nagonek na czarownice oraz zmian zachodzących na tym polu na przestrzeni
wieków. Następnie zwraca uwagę na różnorodne związki diabła z osobami z
odmiennych klas społecznych, wyraźnie zaznaczając, że osoby o wyższej klasie
były traktowane znacznie łagodniej, jeśli padło na nie podejrzenie o kontakty z
diabłem. Nie brakuje przy tym scen drastycznych. Kobiety podejrzane o czary,
niechronione statusem były traktowane bardzo brutalnie, co nie raz kończyło się
ich śmiercią. Autor nie stroni od szczegółowych opisów tortur, co może nieco
zniesmaczyć bardziej wrażliwego czytelnika.
Jednak głównym celem owej pozycji jest przede
wszystkim próba wytłumaczenia, skąd wzięło się takie, a nie inne
postrzeganie polskiego diabła i polskiej wiedźm, jak i też uświadomienie
czytelnika o kalibrze okrucieństwa stosowanego wobec tamtejszych kobiet.
Czytając, możemy nawet natknąć się na wzmiankę o ilości morderstw, bardzo
często niesłusznych lub popełnionych ze złych pobudek. Przykładowo - wzajemna
zazdrość sąsiadek.
„Żniwo ponurego zabobonu było niemałe. Od XVI do XVIII
wieku na terenie obecnego państwa polskiego około 20-40 tysięcy kobiet,
posądzonych o spółkę z szatanem, poniosło śmierć na stosie lub straciło życie w
wyniku samosądów”.
Takie informacje mogą być przerażające dla osób, które
nigdy wcześniej nie interesowały się tymi tematami, ale uważam, że taki zabieg
znacznie bardziej wpływa na świadomość historyczną czytelnika, niż unikanie
prawdy.
Warto również zwrócić uwagę na ostatnią część książki,
której niestety autor poświęcił najmniej uwagi. Baranowski skupia się w niej na
podaniach bazujących na pogańskiej demonologii i wierzeniach. Możemy znaleźć
tam wzmianki o upirach, zmorach, utopcach oraz przypołudnicach. Osobiście
bardzo żałuję, że autor nie poświęcił więcej czasu na tak zwaną część
bestiraiuszową. Myślę, że dla wielu osób byłoby to bardzo interesujące, w tym
dla mnie.
Podsumowując wszystko, co napisałam, z czystym sercem
mogę polecić wam tę pozycję. Jeśli nie odstrasza was sceptycyzm autora, wielkie
akapity i niekiedy brutalne opisy to ta książka jest zdecydowanie dla was. To
skarbnica wiedzy dla osób zakochanych w tematyce wierzeń słowiańskich oraz dla
tych, którzy po prostą chcą poszerzyć swoje horyzonty.
Zapraszam na stronę - https://czasostrefa.pl/
Za udostępnienie egzemplarzu książki dziękuję Wydawnictwu Replika. : )
https://replika.eu/